De nachtmerries van een dochter

Inleven is een van de belangrijkste aspecten van mijn werk als Huisluisteraar. Ik was dan ook extra vereerd om terug te horen dat ik juist datgene had gezegd, dat wat een dochter haar moeder altijd al had proberen duidelijk te maken. Vooral omdat de dochter pas vijf jaar oud was. De oorspronkelijke hulpvraag van de cliënt ging niet ging over haar dochter. Maar juist in haar kinderkamer bleek een belangrijke sleutel tot inzicht te liggen. Bij een zeer beladen situatie.

Een huis vol verdriet

In het gezin van de cliënt (man, dochter van 5, en stiefzonen in puberleeftijd) was door omstandigheden veel onrust en verdriet. De cliënt zelf was terminaal ziek, het werk van de man bracht veel onregelmatigheid met zich mee, de zonen woonden maar deels (en niet geheel vrijwillig) thuis. Daar kwam bij dat het gezin net was verhuisd naar een woning dichter in de buurt van familie, die in de nabije toekomst de palliatieve zorg op zich zouden gaan nemen.

Een schijnbaar normale kinderkamer

Toen we het grootste gedeelte van het huis in kaart hadden gebracht, kwamen we uiteindelijk op de slaapkamer van de dochter. Een ruime kamer met veel daglicht, een prima uitzicht en mooie meubeltjes. Verder was er veel speelgoed en een kast vol (voorlees)boeken aanwezig. Uiteraard was ook in deze kinderkamer een felle kleur prinsessen-roze overheersend. In eerste instantie dus een mooie, en ook enigszins gebruikelijke kinderkamer voor een meisje van vijf.

De moeder vertelde over haar dochter. Over wanneer, hoe en met wat ze speelde in haar kamer en vooral ook wanneer juist niet. Over hoe moeilijk het was om haar ’s avonds naar bed te krijgen, en over de nachtmerries die het meisje had. Iets wat in deze omstandigheden natuurlijk goed te begrijpen was. De ouders hadden de indeling en inrichting van de kamer bepaald. Maar het meisje had zelf ook kunnen kiezen voor bijvoorbeeld de kleur van de gordijnen. Zelf was de moeder wel tevreden over de kamer, maar ze kreeg de indruk dat de dochter er niet echt blij mee was, dus ze stond open voor suggesties.

Als muren spreken

Wat er in de kamer te zien was – “wat het huis ons vertelde” – was dat de ouders uit liefde heel erg hun best deden om hun dochter te beschermen tegen het verdriet rondom de ziekte van de moeder. Op zich heel begrijpelijk, vooral in deze situatie. Deze dynamiek was direct te zien aan zowel de positie van het bed in de kamer, als aan de opstelling ten opzichte van de rest van de meubels. Maar in dit geval was vooral de achterliggende dynamiek achter hun bescherming van belang. Juist omdat het effect ervan een verwarrende invloed bleek te hebben op het meisje.

Het totaal aan patronen in deze kamer liet zien dat de ouders worstelden met de manier waarop ze hun dochter verder over de ziekte zouden inlichten, er wel/niet bij betrekken, er tegen beschermen etc. En zeker ook dat ze daar geen helderheid in konden vinden naar elkaar toe. Je zag dat onder andere aan de sortering van het speelgoed. Maar ook zag je het patroon van tweedeling terug in de verschillende segmenten van de kamer: het slaapgedeelte, het speelgedeelte etc. hadden allemaal duidelijke andere ‘ladingen’. De optelsom van nog andere elementen als kleur, indeling van de boekenkast etc. liet zien dat er een subtiele maar significante tweedeling gaande tussen de ouders in de benadering van de gehele ziektesituatie van de moeder. En dat die tweedeling zich onder andere uitspeelde rondom, en via de dochter. Iets dat later door de moeder werd bevestigd.

Inzicht in de dynamieken

Een ander aspect dat zich in de slaapkamer van de dochter afspeelde was dat het voor de ouders lastig was om een balans te vinden tussen wat er zich in het hier-en-nu afspeelde (en de aandacht die daarvoor nodig was), en een manier om een focus te vinden op een invulling van de nabije toekomst. Met andere woorden: hoe zou het er voor dat meisje uit gaan zien als de moeder er dadelijk niet meer was? Ook daarin was het voor de ouders lastig om één lijn te trekken. Dit was onder andere te zien m.b.v. Feng Shui patronen (kortweg: wat staat in welke hoek, en hoe ziet dat eruit), maar werd vooral bevestigd wederom in de boekenkast. Het soort boeken (dagboeken van de geboorte etc.), de hiërarchie in de kast, en de yin/yang-verdeling (=vrouw/man) daarbinnen.

Veiligheid van abstractie

De patronen lieten zich voor mij in dit precaire geval makkelijk duiden. Maar zijn natuurlijk altijd een optelsom binnen een groter geheel. Niets heeft overal en altijd dezelfde betekenis. Het gaat om de gelaagdheid, en interactie van die informatie. Bovendien was hier een dynamiek gaande die voor veel ouders in vergelijkbare situaties wel zou kunnen gelden.

Doordat het echter in de kinderkamer van hun dochter zo helder zichtbaar was, werd de cliënt niet alleen maar bevestigd. Ze werd vooral ook uitgenodigd om er op een andere manier naar te kijken. Op een manier die het voor haar makkelijker zou maken om het met haar man te bespreken. Ze kon als het ware “het huis laten spreken”. Dus met meer afstand, en op een abstractere manier. En daarmee vooral ook zonder (ver)oordelen naar elkaar toe. De abstractie bood een mate van veiligheid.

Veranderen is kiezen

Om te beginnen hebben we natuurlijk voor de dochter gezocht naar aanpassingen die haar, en haar proces zouden ondersteunen. De belangrijkste verandering was de bewuste beslissing om deze kamer echt voor de dochter te laten. Los van de strubbelingen van haar ouders. Dus met de balansen die voor zo’n jong meisje in deze situatie belangrijk zijn. De aanpassingstips waren snel gegeven, en de veranderingen snel gedaan. Waarna de kamer voor het meisje veel beter voelde. Ze ging makkelijker slapen, en had naar eigen zeggen minder last van nachtmerries.

Dubbel effect

Een ander belangrijk aspect was het effect voor de ouders. Na dit bewustzijn zouden ze er voor kunnen kiezen om hun eigen relatiedynamieken wat meer buiten de kinderkamer te houden. Maar tegelijkertijd de kamer ook laten helpen om er dagelijks subtiel op gewezen te worden. Elke keer als ze de kamer in stapten konden ze door de veranderingen (soms onbewust) herinnerd worden aan de meer wenselijke dynamieken binnen het gezin. Of dit gebeurd is weet ik niet. Ze zaten natuurlijk in een extreem moeilijke situatie, en bestaande patronen worden niet zo maar aangepast. Daar spelen zo veel andere aspecten ook een rol bij. En sta je binnen een relatie natuurlijk ook nooit alleen in.

Luisteren is inleven

Hoewel ik het compliment van de cliënt als eervol ervaar, heb ik natuurlijk nooit precies kunnen verwoorden wat er omging in de veelal nog onbewuste gedachten van de dochter. En wat ik heb gezegd zal ook niet heel begrijpelijk zijn geweest voor een vijfjarige kleuter. Maar door me open te stellen voor haar leefwereld, kon ik wel haar kamertje laten spreken. Ik kon er beter naar luisteren, voorbij de gangbare betekenissen van de barbies en sprookjesboeken heen kijken, en de patronen herkennen die elders in de gezinsdynamiek speelden.

Dit voorbeeld laat zien dat (onbewuste) dynamieken doorwerken in patronen in huis, en dat die patronen in huis ook weer reflecteren bij alle bewoners van dat huis. (Juist) ook bij kinderen! Het mooie is dat het de andere kant op óók kan werken. Door je huis te laten spreken kan je meer bewustzijn ontwikkelen op je onbewuste. Waarna je veel makkelijker bewustere keuzes kunt maken. Door veranderingen aan te brengen in je huis, helpt je huis je vervolgens op een persoonlijke en subtiele manier je aan deze keuzes te herinneren.

>>>>
Inmiddels is de moeder overleden. Omwille van de privacy van haar nabestaanden wordt (ook op de website van de Huisluisteraar) haar naam niet genoemd.